Wpływ lockdownu na funkcjonowanie emocjonalne i społeczne dzieci

Ten artykuł powstaje w przededniu wprowadzenia w Polsce jeszcze bardziej restrykcyjnych obostrzeń, ze względu na rzekomo gwałtowny wzrost zachorowań na koronowirusa. Decyzję o słuszności tego rodzaju kroków odłóżmy na chwilę na bok i zastanówmy się, jaki wpływ ma pandemia na funkcjonowanie emocjonalne i społeczne dzieci i młodzieży.

Sytuacja trwająca od roku na całym świecie jest zjawiskiem na tyle świeżym w historii, że szybko zaczęto obserwować jaki ma ona wpływ na samopoczucie psychiczne i fizyczne ludzi. Przeprowadzono więc pierwsze badania i wyniki są jednoznaczne:

• 51% osób badanych zgłosiło objawy wskazujące na załamanie funkcjonowania i wykonywania codziennych obowiązków,

• 38% respondentów stwierdza, że odczuwa objawy depresyjne,

• 62% uczestników badania relacjonuje nasilone objawy lęku uogólnionego,

• 37% wykazuje objawy zespołu stresu pourazowego (PTSD),

• 71% ankietowanych nadmiernie się zamartwia, rozmyśla, ma problemy z koncentracją i snem, przy czym u 13% z nich podejrzewa się wystąpienie zaburzeń adaptacyjnych.

(Raport „Zdrowie psychiczne w czasie pandemii COVID-19” Światowej Organizacji Zdrowia WHO z 6 października 2020 roku)

Z perspektywy dzieci sytuacja jest trudniejsza ze względu na kształtujące się w nich potrzeby: bliskości, kontaktu rówieśniczego czy poczucia bezpieczeństwa. Zamknięcie w domach w wyniku pandemii sprawia, że u dzieci spada motywacja, zaburzony jest rytm dnia, pojawia się ciągły stres lub uczucie niepokoju. Dziecko nie rozumie co się dzieje, dlaczego dorośli noszą maseczki, dlaczego one muszą nosić maseczkę i dlaczego nie mogą bawić się z ze swoimi przyjaciółmi.

Badania wskazują, że u dzieci zaobserwowano m.in.: opóźnienie w rozwoju społecznym, otyłość i uzależnienia od ekranów. Dzieci zmagają się także z samotnością, strachem przed zarażeniem bliskich i natłokiem zajęć w edukacji zdalnej.

Kwestionariusz wypełniony przez respondentów w czasie pandemii „Impact of COVID-19 and lockdown on mental health of children and adolescents: A narrative review with recommendations” wskazał, że rodzice zauważyli m.in.:

• niepewność, strach i lęk młodszych dzieci w czasie pandemicznej izolacji,

• zaburzenia snu, występowanie koszmarów, obniżony apetyt, pobudzenie i nieuwagę u dzieci,

• nieustające pytanie starszych dzieci o powód izolacji i kwarantannę, i więcej widomości na temat choroby COVID-19.

Tego rodzaju objawy mogą w przyszłości skutkować trudnościami w nawiązywaniu relacji międzyludzkich oraz właściwego wyrażania i odczytywania emocji (obecnie jest to znacznie utrudnione, ze względu na przymus zasłaniania twarzy).

Równie istotnym, a często pomijanym problemem, jest dezinformacja. Rodzice mają trudność w przekazywaniu wiedzy na temat koronawirusa, sami także nie potrafią odpowiednio filtrować informacji, bądź korzystają tylko z tych negatywnych. W takich przypadkach, kiedy dzieci słyszą o kolejnych restrykcjach i zakażeniach zza szklanego ekranu, obserwują zachowanie i napięcie u rodziców lub konfrontują zdobytą wiedzę z rówieśnikami, wzrasta ich dyskomfort psychiczny i brak poczucia bezpieczeństwa. Chaos informacyjny nie sprzyja także budowaniu właściwej wiedzy i wzoru postepowania, aby się uchronić przed zarażeniem.

W ramach konieczności edukacji zdalnej, dzieci spędzają coraz więcej czasu przed komputerem. Badania wskazują, że „aż 57% dzieci w wieku 7-12 lat zwiększyło czas korzystania z internetu w okresie pandemii, i była to aktywność niezwiązana z nauką zdalną, ale dla rozrywki i przyjemności” (badania przeprowadzone na zlecenie Trend Micro Polska – firmy specjalizującej się w zabezpieczeniach cybernetycznych). Dane są niepokojące i wskazują na to, że dzieci nie mają potrzeby spędzania czasu na świeżym powietrzu czy aktywnej zabawy. Ciągła obecność online naraża dzieci na większość styczność z cyberprzemocą, nieodpowiednimi treściami w internecie, a także uzależnienie od technologii. A to wszystko odbywa się bez kontroli rodzica, który udostępnia elektronikę, by dziecko mogło przecież realizować zadania lekcyjne.